Vage beloftes: een vocabulaire

Sinds ik in Frankrijk woon verbaas ik me steeds over zowel de rigiditeit als de chaos van dit land. De twee sluiten elkaar duidelijk niet uit, maar het is me nog steeds niet duidelijk wanneer je heel strikt moet zijn of wanneer je de regels juist aan je laars kan lappen.

In Nederland is alles immers duidelijk. Als iemand zegt dat iets op een bepaalde manier moet, dan is dat zo. Een afspraak om 19 uur is om zeven uur ’s avonds, en niet een kwartier of veertig minuten of een uur of een uur en drie kwartier erna.

In Frankrijk spreekt dat niet voor zich.

Notoire laatkomers en plan-veranderaars zijn het, die Fransen, meesters van de improvisatie. En om zich goed te kunnen manoeuvreren in hun afspraken, hebben ze een handig vocabulaire met vage woorden waarvoor ik in het Nederlands geen goed equivalent weet. Voor elk moment in hun plan-verandering hebben ze een ander woord:

Voorafgaand aan de afspraak: “Normalement”

Normalement betekent: normaal gezien. Dit woord wordt gebruikt voor het niet hoeven vastleggen van wat dan ook. Zoals in:

“Ca te dit de faire un déj demain ?”
– “Normalement, oui, pas de soucis”

oftewel:

“Kun je morgenmiddag lunchen?”
– “Normaal gezien wel, geen probleem”

Ik kan me niet voorstellen dat dit in Nederland een acceptabel antwoord is: “kun je nou wél of nìet lunchen??” beeld ik me de gemiddelde Nederlander, lichtelijk gefrustreerd denkend, in. Maar in Frankrijk is dit volstrekt normaal. Alle afspraken zijn “normalement”, opdat alles open staat voor een eventueel onvoorzien iets. Je weet immers nooit wat de toekomst te bieden heeft! Dus als je op werk als antwoord krijgt: “Normalement is het eind deze week af”, dan weet je zeker dat je niet zeker weet of het eind deze week af is. De werknemer in kwestie heeft zich hiermee ingedekt voor in het geval het ‘m niet lukt. Maar misschien lukt het ook wel!

Net voor de afspraak: “Un imprévu”

Een imprévu betekent zoiets als: iets dat onvoorzien is, maar dan dus in één zelfstandig naamwoord. Een imprévu doet zich per definitie net voor een afspraak voor. Een afspraak verzet of annuleer je immers niet lang van te voren.

Het briljante aan de imprévu is dat je niks hoeft uit te leggen. Het Nederlandse “sorry er kwam iets tussen” wordt in mijn herinnering al snel een slappe smoes gezien die lastig is in te zetten bij Ware Afspraken. Al snel voel je je genoodzaakt uit te leggen: “sorry ik euh.. zat vast in het verkeer” of “net de trein gemist!” In het Frans, daarentegen, volstaat een simpel “J’ai un imprévu.” “Ik heb iets onvoorziens.”

Geen Fransman die dan gaat vragen wat die smoes dan wel is. Als iemand je mededeelt dat ie op het laatste moment iets anders urgents heeft, dan is dat zijn manier om te zeggen dat het niet doorgaat zonder dat de onbetrouwbareling in kwestie zijn privéleven op tafel hoeft te leggen. En als ontvanger van deze mededeling is het aan jou om te bepalen of de ander je discreet zijn persoonlijke heisa wil besparen, of dat je niet serieus wordt genomen en de opportunist er met een interessantere deal vandoor gaat.

Tijdens/na de afspraak: “Un empêchement”

Toen ik laatst om 10:30 uur een overleg had gepland met een collega en hij er niet was, kwam hij rond elven bij me terug kwam met “Désolé, j’ai eu un empêchement ce matin”. (Het is hier vrij normaal om om 10 uur te beginnen met werken.)

Een empêchement  is een verhindering, een eveneens irritant vaag begrip. Dat zeer van pas kan zijn als de afspraak al had moeten plaatsvinden, of nooit heeft plaatsgevonden. Je had immers een verhindering! En dat is dat. Net zoals bij een imprévu volstaat dit woord volledig – flauwe excuusjes zijn niet nodig.

Het heerlijke van dit alles is dat je er je je voordeel mee kan doen. Op het moment handel je je zoals je voelt, doe je precies waar je zin in hebt. Hiermee voorkom je dus dat je je engageer in een sociale verplichting waar je op dat moment geen zin in hebt en toch maar halfslapend bij zou zitten. En als je wél mee doet, dan heb je er ook echt plezier van!

Als een noordelijke vriend(in) me tegenwoordig voorstelt om zondag over een week om 14:30 af te spreken, dan is mijn initiële reactie: “Hoe weet ik in hemelsnaam waar mijn pet tegen die tijd naar staat??”. Maar omdat het in principe een leuk idee is en ik de persoon zeer waardeer, zeg ik ja. Om vervolgens, net voor de afspraak, het af te zeggen of te verzetten: “Sorry, ik heb een imprévu !”

Erg hè?